حافظه به نیروی نرم برای توسعه فرهنگی

اولاً: بعد فلسفی عمیق (از بزرگداشت سکون به تولید زنده معرفت)

این طرح بر یک فلسفه نوین در تعامل با میراث بنا نهاده شده است؛ به این معنا که تکریم قامات فکری نباید به نصب تندیس‌های صامت (که در معرض زوال تدریجی هستند) محدود شود، بلکه باید به کانون‌های فرهنگی پویا تبدیل گردد تا استمرار نفوذ فکری را تضمین نماید:

• پیوند نسل‌ها با دستاوردهای فکری: هدف پروژه صرفاً روایت تاریخ نیست، بلکه تبدیل حافظه جمعی به منبع افتخار و عزت مستمر و فعال است. به جای آنکه خانه شاعر الجواهری صرفاً به "یادمان خاموش" مبدّل گردد، به فضایی باز برای گفتگو و تولید معرفت تبدیل می‌شود تا نسل جدید تأثیر عملی و حیاتی اندیشه‌ها و تألیفات را مشاهده کند.

سرمایه‌گذاری در قدرت نرم و ثبات: این ابتکار اعلام می‌کند که بغداد از مرحله درگیری‌های سیاسی و امنیتی عبور کرده و وارد مرحله سرمایه‌گذاری در خرد و خلاقیت شده است. این تحول مستقیماً به فعال‌سازی گردشگری فرهنگی کمک کرده و با برجسته ساختن دستاوردهای متنوع فرهنگ عراقی به عنوان یک وجه مشترک میان تمام مؤلفه‌ها، ارزش‌های همزیستی مسالمت‌آمیز را تقویت می‌کند

ثانیاً: سازوکار نهادی و تعهد حقوقی و سیاسی

اقدامات اجرایی نشان‌دهنده یک تعهد نهادی جدی و برنامه‌های دقیقی است که فراتر از یک کمپین موقتی هستند:

1. تخصص نهادی و صیانت اداری: تأسیس «دایره امور فرهنگی» در ساختار شهرداری بغداد، گواهی بر نهادینه‌سازی و تخصیص نهادی به امر پاسداری از میراث است. این دایره، کفایت و خبرگی لازم برای تعامل با ابنیه دارای ارزش فرهنگی را تضمین نموده و آن‌ها را در برابر عوارض بوروکراسی اداری عام که ممکن است مانع فرآیند احیا شود، صیانت می‌کند.
2. تملک به عنوان سپر حمایتی حقوقی: اقدام محوری، «استملاک» است که رویه‌ای دولتی با قوت لایزال حقوقی می‌باشد. این تمهید برای تضمین عدم تغییر کاربری این ابنیه در آتیه به طرح‌های صرفاً تجاری (مانند کافه‌ها یا رستوران‌ها) حیاتی است. از این رو، تملک به مثابه سپر حمایتی حقوقی از سیمای فرهنگی شهر و تضمین‌کننده استمرار کارکرد معرفتی آن عمل می‌کند. 

3 . چهارچوب عالی سیاسی (نبض بغداد): این ابتکار تحت پوشش یک استراتژی جامع‌تر یعنی مبادره «نبض بغداد» که توسط نخست‌وزیر راه‌اندازی شده، قرار می‌گیرد. این امر تأکید می‌کند که احیای میراث یک تصمیم سیاسی سطح بالا بوده و از حمایت دولت مرکزی برخوردار است، که جریان تأمین مالی و هماهنگی بین وزارت فرهنگ، شهرداری بغداد و انجمن بانک‌ها (بخش خصوصی) را تضمین می‌کند.

ثالثاً: تنوع فکری در انتخاب و فراگیری بازسازی زیست‌بوم شهری

فهرست خانه‌های تکمیل‌شده و هدف‌گذاری‌شده نشان‌دهنده یک دیدگاه استراتژیک آگاهانه برای پوشش تمامی طیف‌های خلاقیت عراقی است:

سرای الجواهری (منار شعر): این مکان از صرفِ نمایش مُقتنیات شاعر به «منتدای فکری مستدام» تبدیل گشته است که اطروحات آکادمیک را در خود جای داده و جایگاه شعر را به عنوان نیرویی محرکه در عرصه اجتماعی تثبیت می‌کند.

• سرای شیخ احمد الوائلی (کانون گفتمان دینی): این دستاورد، معرف اهمیت گفتمان دینی معتدل و نافذ است. تبدیل خانه ایشان به محفل فکری، تداوم مباحث روشنگر را تضمین نموده و تنوع فکری غنی بغداد را به نمایش می‌گذارد.
• سرای مهندس زاها حدید: هدف‌گذاری دار المعمار بین‌المللی، پیوند وثیق میان میراث معماری بغداد و جریان مدرن جهانی را نشان می‌دهد و سهم عراق را در هنر مدرن برجسته می‌کند.

خانه دکتر علی الوردی: الوردی نماد نقد اجتماعی و تحلیل عمیق است. تملک خانه او به معنای ایجاد مرکزی تخصصی برای مطالعات اجتماعی و نقد سازنده است، که این همان چیزی است که فرآیند توسعه ملی در عراق به آن نیاز دارد.

• فراگیری بازسازی زیست‌بوم شهری: تلاش‌های بازسازی به ۱۵۰ مکان در قلب بغداد تاریخی (شامل گذرگاه‌های حیاتی مانند خیابان الرشید، المتنبی و محمود السرای) گسترش یافته است. این فراگیری نشان می‌دهد که طرح، احیایی جامع برای هسته تمدنی بغداد به مثابه یک سامانه یکپارچه است.

رابعاً: هماهنگی معماری و بازتاب اجتماعی (کرامت معماری)

جنبه هنری و معماری این ابتکار، سنگ بنای موفقیت آن است، زیرا عملیات با ذکاوت والای فنی و مهندسی مدیریت شده است:

• حفظ اصالت با نوگرایی: متخصصان تأکید کردند که فرآیند بازسازی با "الگوی عصری" برای تضمین کارکرد مدرن انجام شده، اما بدون آسیب رساندن به "مبانی ساختاری اصیل". این توازن میان نوگرایی و اصالت، بیانگر مهارت والای مهندس عراقی در تعامل با میراث بوده و به این ابنیه عنصری می‌بخشد که می‌توان آن را «کرامت معماری» نامید.

• تأثیر اجتماعی و فرهنگی: استقبال گسترده از خانه الجواهری توسط بازدیدکنندگان محلی و بین‌المللی، تأکید می‌کند که این خانه‌ها واقعاً به "مقاصد جذب" و ابزاری مؤثر برای تواصل الأجیال با میراث بغداد تبدیل شده‌اند. این تعامل اجتماعی، افق‌های گسترده‌ای را برای احیای میراث بغداد و جاودانه‌سازی شخصیت‌های فکری که اثر خود را بر نقشه خلاقیت جهانی گذاشته‌اند، می‌گشاید.

منبع:

پایگاه خبری شفق نیوز

روزنامه صباح الجدیده عراقی

نوشته دکتر رغد حسین